دستور رییس جمهور
ریاست محترم جمهوری جناب آقای دکتر احمدی‌نژاد در تاریخ 4 اردیبهشت 1385، یک روز پس از آنکه به انتقاد از برخورد قوه‌ی قضاییه و نیروی انتظامی با مسأله‌ی بد‌حجابی پرداخت در اقدامی شتابزده، نامه‌ای به رئیس سازمان تربیت بدنی نوشته و خواستار حضور بانوان در میادین ورزشی برای تماشای مسابقات ملی و حساس(!) فوتبال شد. ایشان در این نامه چنین نوشت:
«همان‌گونه که مطلعید مسابقات فوتبال جذبه‌های فراوانی دارد و بخصوص در موارد حساس ملی و برجسته‌ی باشگاهی میلیون‌ها نفر به تماشا می‌نشینند و ده‌ها هزار نفر از جمله خانواده‌های فراوانی هستند که علاقمند و مشتاقند به اتفاق و از نزدیک و در محل ورزشگاه این مسابقات را مشاهده کنند. برخلاف تصور و تبلیغ عده‌ای، تجربه نشان داده‌است که حضور انبوه خانواده‌ها و بانوان درمحیط‌های عمومی، سلامت و اخلاق و عفاف را در آن محیط‌ها حاکم کرده است.» (1)
در بخش دیگری از این نامه چنین آمده بود:
« جامعه‌ی زنان در تمامی صحنه‌های حماسه‌ساز دهه‌های اخیر در خط مقدم قرار داشته‌اند وامروز نیز طلایه‌دار حضور سازنده و با نشاط همراه باحفظ ارزش‌ها، قداست‌ها و مسوولیت‌های ویژه‌ی زن متعالی در عرصه‌های گوناگون هستند. از این روز ضرورت دارد با همکاری وزارت کشور و با برنامه‌ریزی صحیح و مقتضی شئون بانوان محترم، بخشی از مرغوب‌ترین مکان‌های تماشاگران در مسابقات فوتبال ملی و مهم بطور ویژه به بانوان و خانواده‌ها اختصاص یابد. مطمئن هستم بانوان عزیز ما که پاسدار عفاف و کرامت زنان هستند و در تمام مراحل یار و یاور انقلاب اسلامی بوده‌اند امروز نیز پرچمدار ایجاد محیط سالم و امن اجتماعی خواهند بود.» (2)
واکنش مراجع و علما
اما دستور علنی و شتابزده‌ی آقای احمدی‌نژاد مبنی بر «ضرورت اختصاص جایگاه ویژه‌ای برای بانوان» و نه حتی «بررسی کارشناسانه‌ی ابعاد این مسأله» واکنش‌های بسیاری از علما، مراجع و حتی حامیان وی را برانگیخت. آنان ضمن تقدیر از فعالیت‌ها و تلاش‌های مثبت رییس جمهور به انتقاد از این تصمیم شتابزده پرداختند. البته در کمال تعجب صدا و سیما جمهوری اسلامی از انعکاس اخبار مربوط به واکنش مراجع عظام تقلید خودداری کرد!
به هر حال حضرت آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی از مراجع بزرگ تقلید اعلام کردند:
«به دنبال سؤالات و استفتائات فراوانی که از طریق تلفن و یا به صورت کتبی و یا حضوری از اینجانب در رابطه با حضور بانوان محترم در ورزشگاهها شده است اشعار می‌دارد که اولاً از نظر فقهی روشن است که نظر زن به بدن مرد حتی بدون لذت و ریبه جایز نیست و ثانیاً از مسائلی که اسلام روی آن تکیه فراوان دارد عدم اختلاط زن و مرد است و ملاحظه شده است که اختلاط در جوامع غربی و متأسفانه در برخی نهادهای داخلی چه مفاسد فراوانی به دنبال داشته است. بنابر این شرکت بانوان در مکان‌های عمومی ورزشی که همراه با اختلاط است به هیچ وجه جایز نیست و در این امکنه ولو مکان‌های خاصی برای زنان اختصاص یابد اما مفاسد اختلاط بر آن مترتب است و لازم است دولت محترم جمهوری اسلامی مکان‌های مستقلی را با رعایت همه ضوابط شرعی برای بانوان جهت امور ورزشی اختصاص دهد و از این جهت تبعیضی بین آنان قائل نشود. انتظار آن است که حرکت مسئولین محترم در مسیر احیای ارزش‌های اسلامی باشد و از اموری که موجب خدشه‌دار نمودن این امر است اجتناب نماید. خداوند به همه توفیق عمل به احکام اسلامی را عنایت فرماید.»(3)
حضرت آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی نیز در پیامی اعلام داشت:
«در این مملکت امام زمان(عج) امید می‌رفت که امور خلاف شرع ولو تدریجاً از میان برداشته شود، ولی متأسفانه جریان امور به گونه‌ای است که امید از بین می‌رود و خلاف آن در ذهن علماء و مؤمنین تجلی می‌کند، اجتماع زنان و مردان در اماکن مزبور که معمولاً همراه با امور فساد انگیز و ارتکاب حرام است، بر مردان و زنان جایز نیست.»(4)
حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی نیز از ارسال پیامی برای رییس جمهور درباره‌ی حضور بانوان در ورزشگاهها داد و افزود:
«فعلاً منتظر پاسخ رئیس جمهوری هستم و پس از آن به تفصیل در این‌باره صحبت می‌کنم. در همه جای جهان ورزشگاه‌های فوتبال به عنوان مکان‌های ناامنی شناخته می‌شوند که درگیری، زد و خورد و حتی گاه کشته‌هایی در‌پی دارد... هنگامی همه در خانه به راحتی می‌توانند این مسابقات را به صورت زنده در تلویزیون ببینند، چه ضرورتی وجود دارد که بانوان و خانواده‌ها در فضای نا‌امن ورزشگاهها و در این اماکن حضور پیدا کنند؟ چرا مسئله‌ای را که ضرورت ندارد این‌گونه در جامعه مطرح سازیم تا شوک شدیدی به جامعه وارد شود. رئیس جمهوری محترم در این مدت کوتاه که از تصدی ریاست جمهوری می‌گذرد خدمات بسیاری کرده و در مسیر عدالت گام برداشته است، اما باید دقت داشته باشند مسایل کشور را یک شبه با یک تصمیم نمی‌توان حل کرد... در هر مسئله‌ای باید با مشاوران آگاه به آن زمینه مراجعه کرد. در مسایل دینی به مراجع و علما، در مسایل اقتصادی به اقتصاد‌دانان، در مسایل سیاست خارجی به آشنایان به سیاست خارجی و آقای رییس جمهور نباید تنها به مشاوران خودشان در این زمینه قناعت کنند.»(5)
آیت الله مکارم همچنین در دیدار با مهندس چمران (رییس شورای شهر تهران) فرمودند:
«در روزهای اخیر دو اقدام از سوی رییس جمهور موجب شد مراجعه‌ی وسیعی از سراسر کشور به ما بشود. یکی مسأله‌ی حضور بانوان در ورزشگاهها و دیگری اظهار نظر آقای احمدی‌نژاد در خصوص حجاب بوده است. ما به آقای احمدی‌نژاد علاقمند هستیم و از او حمایت می‌کنیم، اما انتظارمان در مسایل فرهنگی از وی و دولت او فراتر از این است. امیدواریم مسایل اقتصادی و رفاهی سبب فراموشی مسایل فرهنگی نشود. مهم‌ترین پایگاه حمایت از رئیس جمهور در قم است. باید به گونه‌ای عمل شود که رنجش خاطری بوجود نیاید.»(6)
حضرت آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی نیز فرمودند:
«اگر چه اینجانب مکرر خطر اختلاط زن و مرد بیگانه و برنامه‌های مضره‌ای را که مخالف عفاف و حجاب بانوان و موجب تغییر شخصیت اسلامی جامعه است، تذکر داده و به همگان در مورد آثار و عواقب سوء گرایش به آداب غیر اسلامی غربی هشدار داده‌ام، اکنون که مؤمنین در مورد حضور بانوان در ورزشگاه‌های کشور، سؤال و ابراز نگرانی می‌نمایند، حسب الوظیفه حرمت نظر زن و مردم اجنبی را به بدن یکدیگر از نظر جمیع فقهای عظام اعلام می‌نمایم.
علی‌هذا حضور بانوان در این‌گونه برنامه‌ها خلاف شرع و تنازل ظاهر از مواضع اسلامی است. انتظار از مسؤلان محترم جمهوری اسلامی این است که با اعلام لغو این عنوان، نگرانی‌ها را رفع و موجبات خشنودی قلب مقدس حضرت بقیه الله الاعظم ارواحنا فداه را فراهم نمایند.»(7)
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی نیز فرمودند:
«با قدردانی از خدمات و فعالیت‌های رییس جمهوری محترم، این تذکر لازم است که پیشنهاد مذکور از دو جهت مخالف موازین اسلامی است: 1- از جهت نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم و 2- به این شکل شرکت هزاران زن و مرد در یک مجمع و رفت و آمد آنها هر چند جای نشستن آنها از هم جدا باشد، بالاخره موجب اختلاط و فساد خواهد شد. انتظار می‌رود در این قبیل جریان‌ها رییس جمهوری محترم با حوزه‌های علمیه و علمای اسلام مشورت به عمل آورد.»(8)
جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم نیز در خصوص دستور ریاست جمهوری مبنی بر حضور بانوان در ورزشگاهها اطلاعیه‌ای صادر کرد. در این اطلاعیه آمده است:
«به دنبال صدور دستور ریاست محترم جمهوری در ارتباط با حضور بانوان در استادیومهای ورزشی، ابراز نگرانی‌های متعددی از سوی امت خداجوی و مؤمنین محترم، خاصه مراجع عظام تقلید (دامت برکاتهم) صورت گرفت، جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم ضمن ابراز حمایت از نظر صریح مراجع عظام تقلید با ابراز تأسف از صدور این دستور ناصحانه، از مسئولین ذی‌ربط خاصه ریاست محترم جمهور درخواست می‌نماید که با حسن تدبیر و هوشیاری نسبت به رفع این نگرانی‌ها اقدام عاجل مبذول دارند. امید است در مسائل مختلفی که نیاز به کارشناسی اسلامی دارد با مشورت عناصر خبره و دلسوز و آشنا به مبانی اصیل اسلام ناب، از صدور چنین دستورات غیرشرعی جلوگیری شود تا اقدامات مؤثر و قابل تقدیر دولت، در جهت تحقق احکام اسلامی و رسیدگی به محرومان کشور تحت تأثیر این‌گونه مسایل قرار نگیرد.»(9)
آیت‌الله مصباح یزدی نیز به عنوان مهم‌ترین حامی دکتر احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست جمهوری، اعتراض شدید خود را نسبت به دستور رییس جمهور مبنی بر حضور بانوان در استادیومهای ورزشی اعلام کرد. حجت‌الاسلام والمسلمین جلالی (مسؤل دفتر آیت‌الله مصباح) با اعلام این مطلب گفت:
«این تذکر توسط دو نفر به صورت شفاهی به رییس جمهوری منتقل شد و حضرت آیت‌الله مصباح یزدی فرمودند: من به وظیفه‌ی شرعی خود عمل کردم و هرکس هرطور که وظیفه‌ی شرعی خود می‌داند، عمل کند. این پیام دوشنبه شب [که رییس جمهوری دستوری مبنی بر حضور بانوان در ورزشگاهها صادر کرد] توسط حجت‌الاسلام و المسلمین بی‌ریا و دکتر مرتضی آقاتهرانی به رییس جمهور منتقل شد.»(10)
و بالاخره روزنامه «جمهوری اسلامی» اعلام کرد که در سال 1382 در زمان دولت آقای خاتمی هنگامی که موضوع ورود زنان به ورزشگاهها مطرح شد، نظر رهبر معظم انقلاب مبنی بر ممنوعیت این کار به وزارت کشور ابلاغ گردید.(11)
دولت به دنبال راهکاری برای اجرای دستور رییس جمهور!
مهندس علی‌آبادی (رییس سازمان تربیت بدنی) پس از ارسال نامه‌ی رییس جمهور به وی، درباره‌ی حضور بانوان در مسابقات مهم و ملی اظهار کرد:
«بانوان ما پا به پای مردان افتخار آ‌فرینی می‌کنند و یکی از علایق آنها نیز حضور در میادین ورزشی فوتبال بود که با توجه به این علاقمندی، شخص رییس جمهور طی نامه‌ای به من ابلاغ کرد که توجه ویژه‌ای نسبت به این قضیه داشته باشیم و فضا را برای حضور بانوان در ورزشگاهها ایجاد کنیم. با این توصیف کمیته‌ای خاص در این رابطه تشکیل خواهد شد و کلیه‌ی نقاط قوت و ضعف موجود در این زمینه را بررسی خواهیم کرد تا خانواده‌ها را با امنیت لازم در محل خاص مستقر کنیم.»(12)
وی در پاسخ به این سؤال که‌آیا این طرح به زودی اجرا خواهد شد؟ گفت:
«بله. ما این کار را در اولین فرصت و در مسابقات لیگ برتر فصل آینده، اجرا می‌کنیم و برای زودتر اجرا شدن آن نیز مسابقات مهم فوتبال را مد نظرداریم که خانواده‌ها بتوانند در آن حضور یابند... ما موظفیم دستور دکتر احمدی‌نژاد را اجرا کنیم.»(13)
محمد علی‌آبادی البته گفت:
«طرح ورود بانوان به ورزشگاهها صرفاً شامل خانواده‌ها می‌شود. این برنامه شامل بانوان مجرد نمی‌شود و ورود آنها به ورزشگاه کماکان ممنوع است. البته طرح ورود بانوان که توسط رییس جمهوری ابلاغ شده هنوز نهایی نشده و نیاز به بررسی بیشتر دارد. این طرح باید از جنبه‌های مختلف امنیتی و اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد. برای ما بیش از همه چیز حفظ کرامت و شخصیت بانوان و امنیت آنها مهم است و باید بر روی این طرح مطالعات زیادی صورت گیرد. مطالعه بر روی این طرح در سازمان تربیت بدنی از جنبه‌های مختلف در دست بررسی است و به محض نهایی شدن ابلاغ خواهد شد.»(14)
وی در مورد آمادگی فرهنگی کشور برای اجرای این طرح گفت:
«از این منظر نیز مطالعات صورت می‌گیرد و در صورتی که به یقین برسیم که مشکلی برای ورود بانوان از جنبه‌های مختلف وجود ندارد، قطعاً این کار انجام می‌شود.»(15)
دستور آقای احمدی‌نژاد گرچه با واکنش صریح مراجع، علما و اسلام شناسان حتی در میان حامیان جدی وی روبرو شد اما نه تنها هیچ اظهارنظر صریحی درباره‌ی لغو این دستور از جانب ایشان و یا سخنگوی دولت صورت نگرفت، بلکه مواضع نزدیکان دولت و حامیان وی به گونه‌ای بود که چنین برداشتی را به ذهن متبادر می‌کرد که دولت «اصل حضور بانوان در ورزشگاهها را برای تماشای مسابقات فوتبال آقایان، خلاف شرع نمی‌داند!» بلکه تنها به دنبال یافتن راهکاری برای جلوگیری از مفاسد و آسیب‌های احتمالی مترتب بر این اقدام است. به عنوان نمونه جواد شمقدری (مشاور هنری رییس جمهور) نیز ضمن بیان سخنان توهین آمیزی نسبت به علما - که از تکرار آن معذوریم- گفت:
«اگر من به شما بگویم که آقای احمدی‌نژاد در راستای خنثی‌سازی بعضی از توطئه‌های دشمن چنین تصمیمی را گرفته، آن وقت شما چه خواهید گفت؟... اما افسوس بزرگ این است که بعضی مباحث درباره‌ی علت این تصمیم انتقال هم داده می‌شود اما بعضی بزرگ‌ها همچنان در موضع خود باقی می‌مانند ... اینها چیزهایی است که من نمی‌توانم بگویم. شما یا باید اعتماد کنید یا اعتماد نکنید. من به جهت کارم بارها به استادیوم رفته‌ام . چند سال پیش من خودم یکی از دخترهایی که با لباس پسرانه می‌خواست وارد ورزشگاه شود و طفلک لو رفته بود را دیدم.... پس به هر حال چنین پدیده ای وجود دارد. من نه مجتهد هستم، نه فقیه و نه درس این کار را خوانده‌ام. ولی ظاهراً یکی از دلایل جدی مخالفت با دستور رئیس جمهور مبنی بر ورود خانم‌ها به ورزشگاهها بحث اختلاط است و می‌گویند نباید کاری کنیم که اختلاط زن و مرد در جامعه‌ی اسلامی رواج یابد. ظاهراً حرف درستی است و کسی در آن تردید ندارد ولی سؤال من این است که مرز و فرم این اختلاط کجاست. در اتوبوس و بازار و مغازه هم اختلاط هست اما همه‌ی ما می‌گوییم که اشکالی ندارد... من نظر خودم را گفتم ولی بنده به آقای احمدی‌نژاد چنین مشاوره‌ای را ندادم و این تصمیم در جای دیگری گرفته شده است.»(16)
حجت الاسلام والمسلمین سید احمد موسوی (معاون حقوقی و امور مجلس رییس جمهور) نیز در این باره گفت:
«رئیس جمهور در این دستور بارها بر اهمیت و اولویت اخلاق، عفاف، حفظ ارزش‌ها و قداست دینی و حفظ شئونات تأکید نموده و اصولاً اجرای تصمیم را منوط به برنامه‌ریزی و رعایت کلیه موارد فوق نموده‌اند و بدیهی است تا زمانی که زمینه‌ها، مقدمات و شرایط مورد نظر آقای رئیس جمهور فراهم نشده باشد اصل تصمیم به صورت کلی و بدون برنامه ریزی اجرایی نخواهد بود.»(17)
این نوع برداشت را حتی در میان برخی از مخالفان با این تصمیم دولت، می‌توان به خوبی احساس کرد. به عنوان نمونه حسین شریعتمداری که هر از چندگاهی وظیفه‌ی خود می‌داند تا به نمایندگی از فقها در مسائل دینی و شرعی اظهار نظر نماید نیز گفت:
«در این باره گفتنی است که هیچ فقیهی، حضور بانوان با حفظ شئونات اسلامی در استادیومهای ورزشی و برای تماشای مسابقات فوتبال را ممنوع اعلام نکرده است (!) بلکه شرایط کنونی و فضای حاکم بر مسابقات فوتبال به اندازه‌ای ناسالم و آلوده است که حضور بانوان در این فضای آلوده و مسموم، بی‌احترامی به مقام والا و گرانقدر زنان را در پی دارد.»(18)
آقای دکتر الهام سخنگوی دولت نیز در کنفرانس مطبوعاتی خود اعلام کرد که :
« من بار دیگر اطمینان می‌دهم که هیچ اقدام خلاف موازین اسلام از سوی دولت صورت نمی‌گیرد، دولت متدین است و خود را معتقد به احکام اسلامی و دینی می‌داند و در این راستا حرکت می‌کند.»
سخنگوی دولت در ادامه به اطلاعیه‌ی برخی از مراجع عظام اشاره کرد و گفت:
«در این اطلاعیه‌ها فعالیت ارزنده دولت در جهت تحقق احکام اسلامی مورد توجه قرار داده شده و آنها از اقدامات دولت در جهت عدالت اجتماعی و خدمت به مردم حمایت کرده بودند، ولی همانطور که گفتم این تذکرات برای دولت ارزشمند بوده و دولت همیشه دغدغه‌های این بزرگواران را مد نظر قرار داده است. دولت معتقد و ملتزم به امور اسلامی است و جایی برای نگرانی وجود ندارد.»
پس از سخنان دکتر الهام خبرنگاری پرسید: دیروز رسانه‌ها خبری را منتشر کرده بودند به نقل از یک منبع آگاه که «دولت تصمیم خود را لغو کرده است» وی از سخنگوی دولت خواست به صورت صریح جواب این سؤال را بدهد آیا دولت این تصمیم را پس گرفته؟ که الهام گفت:
«گویی خبرنگاران فقط به سؤالات خود فکر می‌کنند و در زمان سؤالات دیگران چرت می‌زنند. این سوال تکرار شده است و من جوابش را داده‌ام. باید این خبرنگاران را جریمه کرد!» (19)
یک روز پس از مصاحبه‌ی دکتر الهام، آقای علی‌آبادی (رئیس سازمان تربیت بدنی) همچنان بر ورود بانوان به ورزشگاهها اصرار کرد. به گزارش خبرگزاری فارس، محمد علی‌آبادی در اردبیل گفت:
« هم‌اکنون بحث ورود بانوان به ورزشگاهها درحال کارشناسی است و ما باید طبق موازین اسلامی و نظر مراجع تقلید دست به این حرکت بزنیم. در این مساله بحث بازپس‌گیری دستور رییس جمهور وجود ندارد و سازمانی را برای بحث و کار کارشناسی خواستیم تا نتیجه را به مردم اعلام کنیم.»(20)
دلایل مخالفت مراجع و علما با دستور رییس جمهور
مراجع معظم تقلید اما ثابت کردند که همچنان که در گذشته اگر قانون و یا دستوری خلاف تعالیم اسلامی تصویب و یا ابلاغ می‌شد، واکنش نشان می‌دادند (مثل تصویب لایحه الحاق ایران به معاهده‌ی محوکلیه اشکال تبعیض علیه زنان در مجلس ششم)(21) اکنون نیز که دولتی اصولگرا زمام امور کشور را در اختیار دارد؛ تنها و تنها برای حفظ و صیانت از احکام دین و ارزش‌های اسلامی اقدام کرده و در این مسأله اهل سازش‌کاری و مصلحت‌اندیشی با هیچ شخص و یا گروهی نمی‌باشند.
به هر حال از مجموع مواضع دولت و حامیان و حتی برخی از منتقدان دستور اخیر رییس جمهور چنین برداشت می‌شد که آنان اشکالات علما و مراجع به این طرح را یا به طور کامل متوجه نشده‌اند و یا اینکه خود را به غفلت زده بوداند. چرا که آنان در موضع گیری‌های خود تنها به مفاسدی که ممکن بود بر اجرای این دستور مترتب شود اشاره می‌کردند در حالی که اشکالات مراجع به دستور رییس جمهور به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شد.
1. مسأله‌ی حرمت نگاه زن به بدن مرد نامحرم
گرچه بر اساس تفاوت‌های تکوینی مرد و زن، از نظر شرعی بر مردها واجب نیست که تمام بدن خود را از نامحرم بپوشانند اما مطابق با فتوای تمام مراجع معظم شیعه «نگاه کردن زنها به بدن مرد نامحرم به استثنای وجه(22) و کفین(23) و مقداری که بطور معتاد [معمول] مردان نمی‌پوشانند حتی اگر بدون شهوت، لذت و ریبه(24) باشد حرام است.» این مسأله از ضروریات فقه ماست و فقهای عظام از جمله حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری نیز به حرمت چنین نگاهی فتوا داده‌اند.(25)
فقهای عظام در حرمت این مسأله تفاوتی میان نگاه کردن از فاصله‌ی نزدیک و نگاه از فاصله‌ی دور؛ و نیز تفاوتی میان کم یا زیاد بودن مقداری که به صورت معمول پوشیده نیست قائل نشده‌اند. (لازم به ذکر است که احکام نگاه به عکس و فیلم مردان نامحرم با مسأله‌ی مذکور [نگاه مستقیم به انسان زنده] تفاوت‌های بسیاری دارد که در این‌باره هرکس می‌تواند به فتاوای مرجع تقلید خود مراجعه کند.)
با این توضیح هیچ راه شرعی برای حضور بانوان در استادیومهای ورزشی برای تماشای مسابقات فوتبال آقایان وجود نداشت مگر آنکه آقای احمدی‌نژاد بخواستند به بازیکنان دو تیم در مسابقات ملی و حساس (که در غالب این مسابقات یکی از دو تیم ایرانی نیست) دستور بدهند که به جای پیراهن آستین کوتاه با پیراهن آستین بلند و به جای شرت با شلوار به مسابقه بپردازند!!!
2. مفاسد دیگری که بر حضور بانوان در مسابقات ورزشی مردان مترتب است.
از دیگر دلایلی که موجب واکنش مراجع تقلید به دستور آقای احمدی‌نژاد شد، مفاسدی بود که بر حضور بانوان در استادیومهای ورزشی - برای تماشای مسابقات جنس مخالف - مترتب است. که در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:
1-2. شکسته شدن حیا
استفاده از الفاظ و اشعار رکیک از سوی تماشاگرنماها یک فضای غیر‌اخلاقی را بر ورزشگاهها حاکم کرده است. بی‌شک حضور تیپ خاصی از بانوان در این‌گونه اماکن نه تنها کمکی به حل این معضل نخواهد کرد بلکه موجب تشدید این امر شده و شکسته شدن بیش از پیش حیا در جامعه را در پی خواهد داشت. به علاوه برخی از حرکات زشتی که گاهی هنگام گل زدن از جانب بازیکنان، در مقابل جایگاه تماشاچیان رخ داده است (مثل بالا یا پایین کشیدن همان مقدار از پوشش موجود) نیز در همین راستا ارزیابی می‌شد. همچنین احتمال این امر که در صورت اجرای دستور رییس جمهور، این حرکات در مقابل جایگاه بانوان انجام شود نیز اندک نبود.
2-2. هیجانات غیر قابل کنترل
حالات غیر‌طبیعی ناشی از هیجانات جوانی اعم از نوع ابراز شادی و خشمی که در صورت پیروزی یا شکست تیم محبوب هر شخص بروز می‌کند و حتی با شدیدترین تدابیر امنیتی و انتظامی نیز قابل کنترل نیست، از جمله آسیب‌های چنین مسابقاتی است. به عنوان نمونه به گزارش زیر درباره‌ی عوارض ناشی از مسابقه‌ی دو تیم ملی ایران و بحرین که همراه با تدابیر شدید امنیتی، انتظامی و حتی فرهنگی بوده است توجه کنید:
«در جریان مسابقه‌ی تیم‌هاى فوتبال ایران و بحرین و جشن صعود تیم ملى کشورمان به مسابقات جام جهانى[در تهران] ، ۱۵ نفر مجروح شدند. همچنین ۱۰ متخلف در جریان برگزارى جشن صعود از سوى پلیس بازداشت شدند. براساس آمار مرکز فوریت هاى پزشکى تهران از این تعداد پنج تن در جریان برگزارى مسابقه فوتبال در داخل ورزشگاه دچار حادثه شدند. دو تن دیگر هم در خارج از ورزشگاه و بر اثر برخورد با چند خودرو و از سوى خودروهاى اورژانس مستقر در مسیر به بیمارستان منتقل شدند. دو راننده اتوبوس شرکت واحد از دیگر مجروحان جشن صعود تیم ملى به جام جهانى بودند. همچنین شش تن نیز در جریان شادى‌هاى سطح شهر مصدوم شدند... شکستگى دست و پا و تشنج ناشى از هیجان و سوختگى‌هاى سطحى از جمله علل مصدومیت این افراد گزارش شده است .از سوى دیگر مدیرعامل شرکت اتوبوسرانى تهران از خسارت ۴۰۰ میلیون ریالى تماشاگران فوتبال به ۳۷۰ دستگاه اتوبوس و مجروح شدن ۲ راننده خبر داد. مدیر عامل شرکت اتوبوسرانى تهران و حومه گفت: تماشاگران فوتبال «ایران - بحرین» با شکستن شیشه و صندلى ۳۷۰ دستگاه اتوبوس، ۴۰۰ میلیون ریال خسارت به این شرکت وارد کردند. مهندس نوریان افزود: همچنین سقف تعداد زیادى از اتوبوس ها نیز در جریان جابجایى تماشاگران صدمه دید. وى افزود: به علاوه ۴ نفر از رانندگان اتوبوس شرکت واحد هم به دلیل ممانعت از صدمه زدن به اتوبوس ها در درگیرى با تماشاگران فوتبال مورد ضرب وشتم قرار گرفتند که دو نفر از آنها مجروح شدند. به گفته‌ی مدیرعامل شرکت اتوبوسرانى تهران و حومه تعمیرات اتوبوس‌هاى صدمه دیده در حال انجام است و از شنبه این اتوبوس‌ها وارد ناوگان حمل و نقل شهرى مى‌شوند. وى با اشاره به اینکه ۵۰۰ دستگاه اتوبوس و ۷۰۰ دستگاه مینى بوس براى جابجایى تماشاگران فوتبال در محدوده‌ی استادیوم آزادى مستقر بودند، گفت: تماشاگران فوتبال همچنین به مینى بوس‌ها نیز خساراتى وارد کردند که هنوز میزان این خسارت اعلام نشده است. وى با انتقاد از روند خسارت و صدمه دیدن اتوبوس‌ها در جریان بازى‌هاى فوتبال گفت: مکاتباتى با شوراى تأمین استان تهران و شوراى شهر انجام شده تا نسبت به این وضعیت چاره اندیشى و تکلیف شرکت اتوبوسرانى را مشخص کنند. به دنبال پایان یافتن مسابقه فوتبال تیم هاى فوتبال ایران و بحرین ۴۸ حادثه و حریق در سطح شهر رخ داد.
سمیعى معاون عملیات سازمان آتش نشانى و خدمات ایمنى تهران با اعلام این خبر افزود: از ۴۸ مأموریت انجام شده در شب بازى فوتبال ایران و بحرین توسط ۳۰ تیم نجات و حریق مستقر در مجموعه‌ی ورزشگاه آزادى و مسیر تردد تماشاگران ۴۶ مورد مربوط به آتش سوزى فضاى سبز و زباله بود.
وى با بیان اینکه این آتش سوزى‌ها بر اثر ریختن مواد آتش‌زا از قبیل نورافشان‌ها رخ داد...موضوع قابل توجه در جریان جشن صعود تیم ملى به جام جهانى برخورد مناسب نیروى انتظامى با جوانان بود. مأموران پلیس بدون برخورد با هرگونه حرکت سالمى از سوى جوانان تنها به مقابله با حرکت‌هاى مخرب و ناهنجار مى‌پرداختند که این موضوع باعث شد شهروندان پس از برگزارى جشن از مأموران تشکر کنند...فرمانده نیروى انتظامى تهران بزرگ اظهار داشت: همان طور که از قبل اعلام کرده بودیم، پلیس با حضور در شهر وظایف خود را انجام داد و با تخلفات نیز برخورد کرد. وى گفت: خوشبختانه در هر جایى که مشکلى وجود داشت، همچون مسدود شدن راه و یا مزاحمت براى نوامیس مردم، پلیس وارد عمل شد و تذکرات و برخوردهاى خود را انجام داد و چون مردم در مقابل این عمل مقاومتى نکرده و آن را مى پذیرفتند، مشکلى به وجود نیامد...خاطرنشان کرد: نزدیک به ۱۰ نفر نیز که در نقاط مختلف شهر تخلفاتى صورت داده بودند، توسط ماموران انتظامى تهران بزرگ بازداشت شدند که به وضعیت آنها رسیدگى خواهد شد.»(26)
با توجه به این مسأله ممکن بود ورود بانوان به ورزشگاهها خود موجب بروز شکل‌های جدیدی از این هیجانات و حتی تشدید برخی از ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی بشود، حداقل مسأله‌ی قابل پیش‌بینی آن بود که برخی از بانوان در اثر هیجانات ناشی از موفقیت تیم محبوب خود با روش‌هایی همچون کشف حجاب، رقص و... به ابراز احساسات بپردازند. به علاوه اینکه بسیاری از این صحنه‌ها توسط دوربین‌ها‌ی پیدا و پنهان موجود در ورزشگاه ضبط و به اشکال مختلف پخش می‌شد.
3-2. اختلاط زن و مرد
اختلاط زن و مرد در اثر اجرای این دستور از دو منظر قابل بررسی بود.
1-3-2. اختلاط در جایگاه مخصوص خانواده‌ها
ریاست محترم سازمان تربیت بدنی اعلام کرده بود که دستور رییس جمهور فقط شامل خانواده‌ها و بانوان متأهل می‌شود. لذا درباره‌ی این اظهار نظر سؤالاتی از این قبیل مطرح می‌شد: آیا جایگاه خانواده‌ها از جایگاه بانوان متأهل جدا خواهد بود یا هر دو در یک مکان مستقر خواهند شد؟ آیا قرار بود هنگام ورود بانوان و یا خانواده‌ها به ورزشگاه قواله‌ی ازدواج زن و مرد و شناسنامه‌ی تمام اعضای خانواده را بررسی نمایند؟!! به راستی چه راهکاری برای کنترل این مسأله وجود داشت؟! به فرض که در دولت آقای احمدی‌نژاد با ایجاد کنترل و تفتیش اسناد ازدواج زن و مردی که ادعای زوجیت دارند می‌شد همسر بودن یا متأهل بودن آنها را احراز کرد اما چه ضمانتی وجود داشت که این روند در دولت‌های دیگر نیز تداوم یابد؟ به علاوه از عنوان جایگاه مخصوص خانواده به ذهن چنین متبادر می‌شد که در این جایگاه همه‌ی اعضای خانواده از جمله فرزندان امکان حضور دارند آنگاه این سؤال مطرح می‌شد که اگر دختر یا پسر این خانواده مجرد بود آیا باز هم امکان حضور در جایگاه خانواده‌ها را داشت یا آنکه فرزندان خانواده اگر دختر و مجرد بودند از حضور در استادیوم محروم و اگر پسر بودند باید در جایگاه آقایان حاضر می‌شدند؟! اگر چنین بود که دیگر نمی‌شد عنوان جایگاه خانواده را بر آن نهاد و اگر دختران و پسران مجرد خانواده‌ها نیز امکان حضور در این جایگاه را داشتند چه ضمانتی برای کنترل نا‌هنجاری‌هایی که در این محیط در اثر اقتضائات سنین جوانی و هیجانات ناشی از مسابقه رخ می‌داد، وجود داشت؟
2-3-2. اختلاط در محیط استادیوم و اطراف آن
مسأله‌ی دیگر کنترل اختلاطی که هنگام ورود و خروج صد هزار نفر تماشاچی زن و مرد در محیط استادیوم و اطراف آن رخ می‌داد، و نوع استفاده از سرویس‌های بهداشتی و جایگاه مخزن‌های آب آشامیدنی و... بود که حتی با وجود کنترل‌های شدید (بخصوص هنگام پایان بازی) مفاسد ناشی از آن قابل کنترل نبود.
دستور مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم تجدید نظر در دستور رییس جمهور
بالاخره پس از دو هفته چالش بر سر این موضوع و بی‌توجهی رییس جمهور به تذکرات علما و مراجع، مقام معظم رهبری ضمن تأکید بر نظر مراجع عظام از دولت خواستند تا نسبت به این دستور تجدیدنظر کنند. دکتر احمدی‌نژاد نیز با استناد به نظر مقام معظم رهبری دستور خود را لغو کرد! (27)
درس‌هایی برای دولت
1- چندی پیش ریاست محترم جمهوری ضمن بیان تذکراتی به اعضای تیم حفاظت خود چنین گفت: «ما وظیفه داریم جلوی مقام معظم رهبری خاکریز ایجاد کنیم که ایشان صدمه نبینند و این در گذشته نبود و تمامی تیرها و ترکش‌ها به سمت آقا نشانه می‌رفت. الآن این خاکریز را زده‌ایم و هرچه که در داخل و دنیا تهمت و انگ و فحش می‌دهند، به من احمدی‌نژاد می‌دهند و دیگر به سمت آقا نمی‌رود... ایشان باید فرماندهی کنند و نباید بگذاریم به ایشان گزندی برسد.»(28) بی‌شک اگر جناب آقای رییس جمهور قبل از اتخاذ چنین تصمیم عجولانه‌ای به مشورت با مقام معظم رهبری و دیگر اندیشمندان و صاحب نظران دینی می‌پرداختند و یا لااقل پس از این اقدام به تذکرات علما و مراجع توجه می‌کردند نیازی به اعلام موضع مقام معظم رهبری در مسأله‌ای اجماعی و به این واضحی نبود. به هر حال نتیجه‌ی اصرار نابجای رییس جمهور محترم آن بود که لااقل گروهی از بانوان که با تعالیم دینی آشنایی عمیقی ندارند؛ نه تنها علما و مراجع بلکه مقام معظم رهبری را نیز مانعی در برابر تحقق یکی از خواسته‌های - البته نابجای- خود دیدند.
2- اینکه مقام معظم رهبری به عنوان بالاترین مرجع فقهی و دینی در کشور، دولت را به نظرات مراجع عظام ارجاع می‌دهند نشان از لزوم توجه بیش از پیش دولت به این پایگاه عظیم دینی و مردمی دارد. که انشاء الله از این پس مورد غفلت واقع نشود.
و یک پایان
به هر حال این داستان با همه‌ی تلخی‌هایش باعث بسته شدن پرونده‌ی ورود بانوان به ورزشگاهها برای تماشای مسابقات ورزشی مردان که پوشش کافی آنها در آن مسابقات رعایت نشده است شد. گرچه مستلزم پرداخت هزینه‌ی سنگینی بود.
پایان
پی‌نوشت:
- پایگاه اطلاع رسانی دفتر ریاست جمهوری اسلامی ایران: 4 اردیبهشت 85.
- همان.
- خبرگزاری فارس: 6 اردیبهشت 85، شماره:8502060499
- همان.
- خبرگزاری فارس: 6 اردیبهشت 85، شماره:8502060499
- پایگاه اطلاع رسانی رسا: 7 اردیبهشت 85
- همان.
- پایگاه اطلاع رسانی ایسنا: کد خبر: 04316-8502
- خبرگزاری مهر: 7 اردیبهشت 85.
- همان.
- روزنامه جمهوری اسلامی: 11 اردیبهشت، 85، ستون «جهت اطلاع».
- پایگاه اطلاع رسانی ایسنا: 5 اریبهشت 85، کد خبر: 02941-8502
- همان
- خبرگزاری جمهوری اسلامی: 5 اردیبهشت 85.
- همان.
- سایت بازتاب: ۹ اردیبهشت ۱۳۸۵، کد خبر: ۳۸۲۶۳.
- پایگاه اطلاع رسانی رسا: 11 اردیبهشت 85
- روزنامه کیهان: 6 اردیبهشت 85، «سنجیده نبود».
- سایت بازتاب : 11 اردیبهشت 85، کد خبر: ۳۸۳۶۹
- روزنامه جمهوری اسلامی: 13 اردیبهشت 85، ستون «جهت اطلاع».
- البته تفاوتی که میان دستور اخیر رییس جمهور با تصویب قانون مذکور در مجلس ششم وجود دارد آن است که در آنجا شورای نگهبان می‌توانست به صورت طبیعی این قانون را به دلیل مخالفت با شرع رد کند اما در اینجا ضمن آنکه دستور رییس جمهور مستقیماً برای اجرا به رییس سازمان تربیت بدنی ابلاغ شده بر ضرورت اجرای آن نیز تأکید شده است.
- به مقداری از صورت که در وضو واجب است شسته شود وجه می گویند.
از نوک انگشتها تا مچ دو دست را کفین می نامند.
ریبه به معنای ترس از افتادن در گناه است.
ر.ک: احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان مطابق با فتوای مراجع تقلید: تهیه و تنظیم: سید مسعود معصومی، ص 67، قم: بوستان کتاب، چاپ بیست و پنجم، 1381.
روزنامه شرق: ۲۱ خرداد ۱۳۸۴
تمام خبرگزاری‌ها: 18 اردیبهشت 85.
برگرفته از خبرنامه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
