گاهی حال و روز معنوی خوبی نداریم! دوست داریم اهل دلی پیدا شود، ما را نصیحتی کند، راهی، چاره‌ای نشانمان دهد بلکه از این وضعیت خارج شویم و به سوی خدا گام برداریم.
نقل است روزی شخصی خدمت امام سجاد(ع) رسید و از حال خود شکایت کرد!
امام خطاب به او فرمودند: «مِسْکِینٌ ابْنُ آدَمَ لَهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ ثَلَاثُ مَصَائِبَ لَا یَعْتَبِرُ بِوَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ وَ لَوِ اعْتَبَرَ لَهَانَتْ عَلَیْهِ الْمَصَائِبُ وَ أَمْرُ الدُّنْیَا؛ این آدمی‌زاد چه بیچاره است! هر روز سه مصیبت به او می‌رسد اما از هیچ یک از این سه مصیبت عبرت نمی‌گیرد در حالی‌که اگر عبرت می‌گرفت مصیبت‌ها و مشکلات دنیا برایش آسان می‌شد.»
همه‌ی ما دوست داریم این سه مصیبت را بشناسیم و از آنها عبرت بگیریم شاید از این روزگار بد معنوی خویش رهایی یابیم!
***
امام درباره‌ی مصیبت اول فرمودند: «فَأَمَّا الْمُصِیبَةُ الْأُولَى فَالْیَوْمُ الَّذِی یَنْقُصُ مِنْ عُمُرِهِ وَ إِنْ نَالَهُ نُقْصَانٌ فِی مَالِهِ اغْتَمَّ بِهِ وَ الدِّرْهَمُ یَخْلُفُ عَنْهُ وَ الْعُمُرُ لَا یَرُدُّهُ شَیْءٌ؛ مصیبت اول آن است که هر روز از ظرف عمر ما کم میشود. اگر نقصی در مالمان ایجاد شود بخاطر این نقص غصه می‌خوریم در حالی‌که نقص در مال قابل جبران است اما هیچ چیز نمی‌تواند عمر رفته را باز گرداند.»
آنچه می‌تواند به درک بیشتر این مصیبت کمک کند، توجه به این نکته است که هیچ کس از میزان عمر خویش مطلع نیست. هیچ ضمانتی وجود ندارد که هر یک از ما امروز را به پایان برسانیم! کم نبودند افرادی که در سنینی پایین‌تر از ما، در کمال صحت و سلامتی بار سفر خود از این دنیا را بستند. به راستی چه ضمانتی وجود دارد که این اتفاق همین امروز برای من و شما نیافتد؟! حتی اگر امروز را نیز به پایان برسانیم یک روز از مجموع روزهایی که قرار بود در این دنیا زنده باشیم کم شده است! آیا اگر قدر امروزمان را ندانیم و با غفلت فرصت‌های عمری که می‌بایست در جهت حرکت به سوی خدا از آنها بهره برد را به غفلت بگذرانیم، دچار مصیبتی بزرگ نشده‌ایم؟!
***
امام سجاد(ع) در ادامه مصیبت دوم را چنین معرفی کردند: «وَ الثَّانِیَةُ أَنَّهُ یَسْتَوْفِی رِزْقَهُ فَإِنْ کَانَ حَلَالًا حُوسِبَ عَلَیْهِ وَ إِنْ کَانَ حَرَاماً عُوقِبَ عَلَیْهِ؛ مصیبت دوم آن است که هر روز، رزقی به شما می‌رسد پس اگر این رزق از راه حلال کسب شده باشد درباره‌ی چگونگی مصرف آن از شما حساب‌رسی خواهد شد و اگر این رزق از راه حرام کسب شده باشد، عقاب خواهید شد.»
محاسبه نسبت به نوع مصرف روزی حلال یا معاقبه نسبت به درآمد حرام از جانب خداوند متعال نیز مصیبتی بزرگ است. توجه به این مسأله باعث میشود تا تمام دقت خویش را در کسب روزی حلال بکار گیریم. از کم‌فروشی و گران فروشی، دزدی و رشوه و اختلاس، فروختن جنس بد به عنوان جنس خوب، درآمد از طریق شغل‌های حرام یا کم‌کاری در انجام وظایفی که در برابر آنها پول دریافت می‌کنیم و سایر اموری که باعث حرام شدن درآمد انسان میشود، بپرهیزیم تا یک روزی حلال داشته باشیم و آنگاه که چنین روزی حلالی داشتیم در خرج کردن اسراف نکنیم، چنانچه تکالیف مالی بر گردنمان وجود دارد (مثل خمس و ذکات و فطره و...) ادا کنیم و از توجه به مستمندان در حد توان خویش دریغ نورزیم. آری اگر انسان چنین نگاهی به مال دنیا داشته باشد فعالیت‌های اقتصادی او را از یاد خدا غافل نخواهد کرد و اتفاقا موجبات توجه بیشتر وی به خدا و قیامت را فراهم خواهد کرد.
***
حضرت زین العابدین(ع) فرمودند: اما مصیبت سوم بزرگ‌تر است!
سؤال شد: مصیبت سوم چیست؟
پاسخ دادند: «مَا مِنْ یَوْمٍ یُمْسِی إِلَّا وَ قَدْ دَنَا مِنَ الْآخِرَةِ مَرْحَلَةً لَا یَدْرِی عَلَى الْجَنَّةِ أَمْ عَلَى النَّارِ؛ روزی نیست که بگذر مگر آنکه یک مرحله به آخرتی نزدیک‌تر می‌شوید در حالی‌که نمی‌دانید اعمالتان چه سرنوشتی را برایتان رقم زده است. بهشت یا جهنم؟» (بحارالأنوار ج : 75 ص : 160)
بزرگ‌تر بودن مصیبت سوم از آن روست که حیات اخروی بر خلاف حیات دنیوی زودگذر نبوده بلکه حیاتی جاودان است و اگر خدای ناخواسته سرنوشت ما در آخرت به جهنمی ختم شود که اوصاف آن در قرآن و روایات معصومین(علیهم‌السلام) ذکر شده است چه بد روزگاری خواهیم داشت.
***
در آینده از اوصاف بهشت و جهنم بر اساس آیات قرآن و روایات معصومین (علیهم‌السلام) نکاتی را بیان خواهم کرد.
