1. جایگاه تفکر و اندیشه در دین مبین اسلام جایگاه بسیار رفیع و با ارزشی است. در 18 آیه از قرآن مجید از ماده‌ی «فکر» و کلماتی چون «یتفکرون»، «تتفکرون» و ... استفاده شده است و این البته جدای از تعابیر فراوانی است که از ماده‌ی «عقل» در آیات قرآن بکار رفته است.
2. تعالیم دینی ما ارزشی برای پذیرش تقلیدی اصول دین قائل نیست و همه می‌بایست اصول اعتقادی خود (توحید، نبوت، معاد، عدل و امامت) را با تفکر و اندیشه‌ی خویش بپذیرند.
3. تفکر در روایات معصومین(علیهم السلام) نیز از جایگاه خاص و ویژه‌ای برخوردار است.
ما در ادامه سه روایت در این رابطه ذکر کرده و اندکی درباره‌ی آنها توضیح خواهیم داد:
1-3. راوی نقل می‌کند که از امام صادق(ع) پرسیدم:
«تَفَکُّرُ سَاعَةٍ خَیْرٌ مِنْ قِیَامِ لَیْلَةٍ؟: آیا یک ساعت تفکر کردن برتر از یک شب را به شب زنده داری بدون تفکر گذراندن است؟» امام پاسخ دادند: «نَعَمْ! قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) تَفَکُّرُ سَاعَةٍ خَیْرٌ مِنْ قِیَامِ لَیْلَةٍ: بله! رسول خدا (ص) فرمودند که یک ساعت تفکر بهتر از شب زنده داری است!» راوی به این پاسخ بسنده نکرده و از کیفیت یک تفکر ارزشمند که بر رفتار آینده‌ی انسان تأثیرگذار باشد سؤال می‌کند: «کَیْفَ یَتَفَکَّرُ؟ چگونه بیاندیشم؟» و امام پاسخ می‌دهند: «یَمُرُّ بِالدَّارِ وَ الْخَرِبَةِ فَیَقُولُ أَیْنَ بَانُوکِ أَیْنَ سَاکِنُوکِ مَا لَکِ لَا تَتَکَلَّمِینَ: از کنار خانه‌ها و خرابه‌ها عبور کن و به آنها خطاب کن که ساکنان قبلی شما کجایند؟ چرا با من سخن نمی‌گویید؟» (وسائلالشیعة ج : 15 ص : 197)
یکی از اماکنی که می‌تواند قدرت تفکر انسان را در جهت بندگی خدا هدایت کند، قبرستان است. گاهی ما هنگام زیارت قبور و بدتر از آن هنگام تشییع جنازه نیز از یاد خدا و مرگ غافلیم!
خداوند متعال در سوره‌ی تکاثر می‌فرمایند: «الهاکم التکاثر حتی زرتم المقابر: کثرت امور دنیا شما را از یاد خدا و مرگ حتی در زیارت قبور غافل کرده است!» (التکاثر: 1 و 2)
چه خوب است هنگامی که به قبرستان می‌رویم از مردگان عبرت بگیریم و با خود سخن بگوییم! وقتی قبر مرده‌ای جوان‌تر از خود را می‌بینیم به خویشتن خطاب کنیم که این سرنوشت دیر یا زود سراغ تو نیز خواهد آمد. آیا توشه‌ای اندیشیده‌ای؟! وقتی قبر مرده‌ای را می‌بینیم که در دنیا از مال و اموال بسیاری برخوردار بوده است خطاب به خود بگوییم: مال و اموال بسیار او اکنون چه سودی برایش دارد؟! آیا چیزی از این مال و اموال را توانست با خود ببرد؟! وقتی قبر مرده‌ای را می‌بینیم که در دنیا دنبال گناه و لذت طلبی بوده است خطاب به خود بگوییم وقتی پایان تمام لذت‌های دنیوی خوابیدن زیر این خاک است چرا بجای اطاعت خدا شیطان را بندگی می‌کنی؟! وقتی قبر شهدا و صلحا را می‌بینیم به خود خطاب کنیم که چرا مانند آنها زندگی نکنیم که پس از مرگ در جوار قرب الهی از آرامش ابدی برخوردار باشیم؟ نگاهی نیز به مجموعه‌ی مردگان کنیم و با خود بگوییم پایان زندگی دنیا برای همه‌‌ی انسان‌ها با هر فکر و رفتاری اینجاست اما این آغاز حیات جاودانه‌ی اخروی است! چرا کاری نکنیم که در آخرت از نعمت قرب الهی برخوردار باشیم؟! و...
2-3. پیامبر مکرم اسلام(ص) در روایت دیگری می‌فرمایند: «فِکْرُ سَاعَةٍ خَیْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ وَ لَا یَنَالُ مَنْزِلَةَ التَّفَکُّرِ إِلَّا مَنْ خَصَّهُ اللَّهُ بِنُورِ الْمَعْرِفَةِ وَ التَّوْحِیدِ: یک ساعت تفکر برتر از یک سال عبادت بی‌تفکر است و کسی به جایگاه تفکر نمی‌رسد مگر آنکه خداوند نور توحید و معرفت را را برایش قرار دهد.» (مستدرکالوسائل ج : 11 ص : 185)
آری برخی از تفکرها آنقدر سازنده و اثرگذارند که یک ساعت و لحظه از آن معادل عبادت یک سال محسوب می‌شود.
3-3. امام صادق(ع) درباره‌ی ابوذر می‌فرماید: «کَانَ أَکْثَرَ عِبَادَةِ أَبِی ذَرٍّ رَحِمَهُ اللَّهُ التَّفَکُّرُ وَ الِاعْتِبَارُ: بیشترین عبادت ابوذر تفکر و عبرت‌گرفتن بود.» (وسائلالشیعة ج : 15 ص : 197)
خداوندا ! ما را به نور معرفت و توحیدت مخصوص گردان!
